30 kwi

Bezumowne korzystanie z lokalu

Używanie lokalu bez tytułu prawnego zdarza się w praktyce dość często. W języku prawnym sytuacja ta to bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego. Ostatnio odpowiadałam na pytania związane właśnie z sytuacją, gdy właściciel skutecznie rozwiązał z najemcą umowę najmu. Mimo to lokator nie opuścił lokalu.

Jakie prawa przysługują w takiej sytuacji właścicielowi? Po pierwsze uprawnienie do złożenia pozwu o eksmisję.

Ale co z kosztami? Lokator nadal mieszka w lokalu, zużywa media, nie płaci czynszu, generuje koszty.

Spokojnie. Na szczęście jest na to rada – odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu.

Tobie jako właścicielowi przysługuje roszczenie w stosunku do byłego lokatora, który po zakończeniu stosunku najmu, nadal zajmuje Twój lokal. Odszkodowanie to ma charakter okresowy. Oznacza to, że osoba zajmująca twój lokal winna płacić Ci odszkodowanie co miesiąc.

Kiedy mówimy o bezumownym korzystaniu z lokalu?

Z zajmowaniem lokalu bez tytułu prawnego możemy mieć do czynienia w kilku sytuacjach:

1. samowolne zajęcie lokalu – jest to sytuacja, gdy przykładowo lokal lub np. dom były przez dłuższy czas niezamieszkane, pozostawione bez opieki właściciela i nagle osoba trzecia po prostu lokal/ dom zajmuje i w nim zamieszkuje. Oczywiście bez zgody i najczęściej wiedzy właściciela. Dobrym przykładem może stanowić tutaj Squat.
2. wygaśnięcie tytułu prawnego lub rozwiązanie umowy uprawniającej do korzystania z lokalu – sytuacja klasyczna, najczęściej występująca w mojej praktyce. Umowa najmu zawarta na czas oznaczony wygasa po upływie okresu na jaki została zawarta. Ewentualnie umowa jest rozwiązywana najczęściej z powodu zaległości czynszowych. Pomimo tego lokator nie opuszcza mieszkania.O tym jak skutecznie wypowiedzieć umowę najmu pisałam tutaj.
3. brak wykonania przez komornika orzeczenia sądu w sprawie przymusowego opróżnienia lokalu (wyrok eksmisyjny) – przyczyny braku wykonania wyroku mogą być różne. Najczęstsza to zawieszenie wykonania wyroku eksmisyjnego przez sąd do czasu złożenia przez gminę oferty wynajęcia lokalu socjalnego. Dotyczy to sytuacji, gdy sąd przyzna lokatorowi lokal socjalny. Inną przeszkodą uniemożliwiającą wykonanie eksmisji jest tzw. okres ochronny (od 1 listopada do 31 marca roku następnego włącznie, jeżeli osobie eksmitowanej nie wskazano lokalu, do którego ma nastąpić przekwaterowanie) .
4. nieuregulowany stan prawny po śmierci dotychczasowego lokatora – w lokalu pozostały osoby, najczęściej członkowie rodziny zmarłego, oczekujące na przyznanie im tytułu uprawniającego do korzystania z mieszkania. Ewentualnie osoby oczekujące na zakończenie postępowania sądowego.

Jak obliczyć odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu?

Zasady dotyczące ustalania wysokości odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego zostały ujęte w art. 18 ustawy o ochronie praw lokatorów (dalej u.o.p.l.). A teraz trochę języka prawniczego:

Zgodnie z art. 18 ustawy:

1. Osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie.

2. Z zastrzeżeniem ust. 3, odszkodowanie, o którym mowa w ust. 1, odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Jeżeli odszkodowanie nie pokrywa poniesionych strat, właściciel może żądać od osoby, o której mowa w ust. 1, odszkodowania uzupełniającego.

3. Osoby uprawnione do lokalu zamiennego albo socjalnego, jeżeli sąd orzekł o wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu, opłacają odszkodowanie w wysokości czynszu albo innych opłat za używanie lokalu, jakie byłyby obowiązane opłacać, gdyby stosunek prawny nie wygasł.

Jeśli dobrze wczytasz się w powyższy przepis, a w szczególności pogrubiony tekst, zauważysz że ustawodawca rozróżnia dwie odmienne sytuacje mające wpływ na ustalenie wysokości odszkodowania. Wszystko zależy od tego czy lokator ma przyznany lokal socjalny czy też nie.

Ogólne zasady dla ustalania wysokości odszkodowania

Warto tutaj wspomnieć, iż kiedyś dawno dawno temu, za czasów panowania ustawy o najmie lokali mieszkalnych – wysokość odszkodowania była ustalona odgórnie na poziomie 200% czynszu, jaki osoba zajmująca lokal bez tytułu prawnego byłaby winna opłacać z tytułu najmu. Po wejściu w życie ustawy o ochronie praw lokatorów konstrukcja ustalania wysokości odszkodowania uległa zmianie.

Zwróć uwagę na art. 18 ust 2 ustawy u.o.p.l., który operuje sformułowaniem, iż odszkodowanie odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Używając tego sformułowania ustawodawca jasno wskazuje, że nie chodzi o czynsz jaki właściciel otrzymywał lub otrzymuje na podstawie umowy najmu, ale o czynsz potencjalny. Czynsz potencjalny to taki, jaki mógłby być uzyskany w przypadku wynajęcia lokalu innym osobom, po eksmisji osoby zajmującej nieruchomość bez tytułu prawnego.  Innymi słowy miarą odszkodowania jest czynsz jaki można w danym czasie uzyskać na rynku, wynajmując lokal o takich samych lub zbliżonych cechach.

Musisz pamiętać, iż odszkodowanie za bezumowne korzystanie z twojego lokalu ma charakter świadczenia okresowego, płatne jest miesięcznie. Ma to dość poważny skutek w postaci okresu przedawnienia takiego roszczenia, który wynosi na chwilę obecną 3 lata. (ustawodawca pracuje nad zmianami terminów przedawnienia). Co dla ciebie oznacza trzyletni termin przedawnienia pisałam w osobnym artykule.

Pamiętaj, iż w sprawie ustalania wysokości takiego czynszu (przy bezumownym korzystaniu), a w konsekwencji wysokości odszkodowania, może dojść do sporu pomiędzy tobą jako właścicielem a byłym lokatorem. Spór oczywiście będzie rozstrzygał sąd.  Co zrobić w sytuacji gdy były lokator nie płaci miesięcznego odszkodowania? Cóż, pozostaje ci powództwo do sądu o zapłatę, podobnie jak w przypadku zaległego czynszu.

Żądanie odszkodowania uzupełniającego za bezumowne korzystanie z lokalu

Art. 18 ust. 2 u.o.p.l. zawiera regulację, iż jeżeli odszkodowanie nie pokrywa poniesionych strat, właściciel może żądać od osoby, o której mowa w ust. 1, odszkodowania uzupełniającego. Przepis odnosi się do rzeczywiście poniesionych strat a nie strat potencjalnych, przewidywanych w związku z zajmowaniem lokalu be tytułu prawnego. Przepis nie dotyczy również sytuacji utraconych korzyści związanych z wynajmowaniem lokalu. Zastanawiasz się w tej chwili zapewne nad tym, co można zaliczyć do poniesionej straty?

Ugruntowane orzecznictwo sądowe w tym zakresie wskazuje, że do strat poniesionych w związku z zajmowaniem lokalu bez tytułu prawnego, należy zaliczyć dewastację, zniszczenie lokalu. Przy czym pamiętaj, iż wysokość odszkodowania uzupełniającego plasuje się jako różnica pomiędzy wartością poniesionej szkody, a kwotą jaka zostaje z pobieranego miesięcznie odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu, po odliczeniu pełnych kosztów utrzymania tego lokalu.

Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu, gdy były lokator czeka na lokal socjalny

Jak wspomniałam wyżej art. 18 u.o.p.l. wprowadza pewien dualizm w sposobie miarkowania wysokości odszkodowania w zależności od sytuacji prawnej byłego lokatora. Otóż art. 18 ust. 3 ustawy stanowi, że osoby uprawnione do lokalu zamiennego albo socjalnego, jeżeli sąd orzekł o wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu, opłacają odszkodowanie w wysokości czynszu albo innych opłat za używanie lokalu, jakie byłyby obowiązane opłacać, gdyby stosunek prawny nie wygasł.

Innymi słowy, w sytuacji gdy wniosłeś pozew o eksmisję byłego lokatora i sąd wprawdzie orzekł przymusowe opróżnienie lokalu, ale przyznał lokal socjalny i wstrzymał egzekucję to możesz się domagać odszkodowania odpowiadającego wysokości czynszu jaki lokator byłby obowiązany opłacać, gdyby umowa najmu nie wygasła. Co to oznacza? Wyjaśnię na przykładzie.

Zawarłeś umowę najmu lokalu na okres 1 roku z czynszem w wysokości 1200 zł (media i inne opłaty płatne osobno). Umowa zawarta od 1 stycznia do 31 grudnia.  Po 6 miesiącach wypowiadasz umowę najmu i składasz pozew o eksmisję. Sąd orzeka eksmisję i przyznaje lokal socjalny. Do 31 grudnia pozostaje 4 miesiące. W tym czasie został podniesiony średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych (wskaźnik uzasadniający podniesienie czynszu, w roku 2018 wynosi 0,3% w stosunku do 2017 r.). Na tej podstawie możesz powiększyć odszkodowanie do kwoty 1203,6 zł. Wiem, że kwota jest niewielka, ale zasady podnoszenia czynszu omówię w innym artykule. Powyższe zestawienie kwot stanowi tylko przykład.

Sporne jest, od jakiego momentu ta wysokość odszkodowania obowiązuje. Czy od momentu uprawomocnienia się wyroku o eksmisję, a może w innym wcześniejszym momencie tj. wraz z utratą tytułu prawnego do lokalu. Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazuje, iż wysokość odszkodowania określonego w art. 18 ust. 3 u.o.p.l. stosuje się od momentu utraty przez lokatora tytułu prawnego do lokalu, a wyrok przyznający im lokal socjalny jeszcze nie został wydany.

PRZECZYTAJ TAKŻE:

Przedawnienie roszczeń z umowy najmu

Eksmisja bez wyroku sądowego

Jak zabezpieczyć płatność czynszu? – umowa poręczenia